Nadzieja dla Amazonek

News o letrozolu, bo tak nazywa się preparat zabezpieczający przed nawrotem raka, znalazł się na pierwszych stronach wielu gazet ("The New York Times" poświęcił mu niemal połowę pierwszej strony). Dlaczego nagle jeden lek wzbudził tak duże poruszenie?

Po pierwsze, każdego roku na świecie notuje się ponad milion zachorowań (z czego 10 tysięcy w Polsce).

Po drugie, leczenie w wielu przypadkach kończy się porażką. Statystyki wskazują nieubłaganie, że rak piersi pozostaje nadal jednym z najgroźniejszych zabójców kobiet.

Decydujące znaczenie w terapii ma jak najwcześniejsze rozpoznanie choroby i szybkie usunięcie guza. Jednak nawet to nie gwarantuje bezpieczeństwa. Rak potrafi powrócić nawet po wielu latach od zakończenia leczenia. Aby tego uniknąć, podaje się pacjentkom tamoksyfen - lek, który sprawia, że komórki nowotworowe stają się niewrażliwe na pobudzające je do wzrostu estrogeny. Zauważono jednak, że kuracja nim jest najbardziej skuteczna tylko przez pierwszych pięć lat po zabiegu operacyjnym. Potem komórki nowotworowe prawdopodobnie uodparniają się na działanie tamoksyfenu.

Przerwane badanie

Właśnie w tym momencie nadchodzi czas letrozolu, który potrafi zahamować produkcję estrogenów. Międzynarodowy zespół ekspertów pod przewodnictwem Paula Gosse'a z Canadian Cancer Society przebadał ponad 5 tys. kobiet (w tym kilka z Polski). Wszystkie przeszły zabieg usunięcia guza sutka, a potem przez pięć lat zażywały tamoksyfen. Następnie połowie z nich zaczęto podawać raz dziennie letrozol, a połowie placebo, czyli substancję obojętną. Eksperyment przeprowadzony był w taki sposób, że ani pacjentka, ani opiekujący się nią lekarz nie wiedzieli, czy kobieta zażywa lek, czy placebo.

Wyniki były tak dobre, że komisja etyczna nadzorująca badanie zdecydowała się przerwać je przed czasem, aby nie pozbawiać pacjentek z grupy placebo możliwości korzystania z prawdziwego leku. Okazało się bowiem, że po czterech latach od rozpoczęcia badania ryzyko nawrotu choroby było aż o 43 proc. mniejsze u kobiet, które zażywały letrozol, niż u tych, które otrzymywały placebo. W grupie przyjmującej placebo zachorowały ponownie na raka 132 kobiety, w grupie zażywającej lek - 75.

Czy to przełom w leczeniu raka piersi?

Jest jeszcze za wcześnie, by z całą pewnością to stwierdzić - mówi prof. Jacek Jassem z Kliniki Onkologii i Radiologii AM w Gdańsku. - Nie wiemy, jak długo pacjentki powinny łykać letrozol ani jak długo będzie on skuteczny. Nie jest dla nas też jasne, czy lepiej podawać letrozol dopiero po zakończeniu terapii tamoksyfenem, czy też od razu, zamiast niego. No i kolejna niewiadoma - jakie są skutki niepożądane długotrwałego podawania leku. Niezależnie od tych wątpliwości to jedna z najlepszych wiadomości w onkologii od wielu miesięcy - dodaje prof. Jassem.

Wagę odkrycia doceniła też redakcja prestiżowego "The New England Journal of Medicine" (NEJM), która - nie dość, że przyspieszyła termin wydrukowania artykułu (znajdzie się on w numerze z 6 listopada), to umieściła go cztery tygodnie wcześniej na swoich stronach internetowych.

Kiedy w Polsce?

Naszym lekarzom nie wolno przepisywać niezarejestrowanych leków. Zabrania im tego ustawa o prawie farmaceutycznym z września 2001 roku. Istnieje jednak furtka w tych przepisach. Otóż lekarz będący samodzielnym pracownikiem naukowym (w praktyce dotyczy to uczelni bądź instytów medycznych) może w indywidualnych przypadkach przepisać lek niezarejestrowany lub zarejestrowany do innych wskazań. Chory musi jednak wtedy sam ponieść koszty leczenia (w przypadku letrozolu chodzi o sumę ok. 300 zł miesięcznie; dla porównania miesięczna kuracja tamoksyfenem kosztuje zaledwie kilka złotych).

Pocieszający jest fakt, że po naszym wejściu do Unii w maju 2004 roku zaczną nas obowiązywać unijne przepisy również co do rejestracji nowych leków. Oznacza to, że w momencie gdy UE zgodzi się na wprowadzenie nowego leku, automatycznie wejdzie on również na rynek polski. A to powinno radykalnie przyspieszyć moment, kiedy letrozol, a także inne nowoczesne leki trafią do potrzebujących.

Walka na śmierć i życie

Lekarze powtarzają, że chorobę nowotworową leczy się całe życie. Dlaczego?
Otóż w większości chorób nowotworowych przeżycie pierwszych pięciu lat od rozpoznania i rozpoczęcia leczenia daje dużą szansę na pełny powrót do zdrowia. Z rakiem piersi jest inaczej. Ponad połowa wszystkich nawrotów choroby ma miejsce po upływie pięciu lat od ukończenia leczenia, a opisywano nawet przypadki, że rak zaatakował powtórnie po dziesięciu lub piętnastu latach. Ponad dwie trzecie wszystkich zachorowań na raka piersi dotyczy kobiet po menopauzie. Mimo że ich jajniki już praktycznie nie działają, to jednak estrogeny są wytwarzane nadal, między innymi w nadnerczach, skórze i tkance tłuszczowej.

Dlatego w przypadku raka piersi stosuje się leczenie składające się z kilku metod.
U wielu kobiet amputacja lub wycięcie guza i napromienianie nie wystarczają - w tych przypadkach konieczne jest również zniszczenie niewidocznych, mikroskopijnych ognisk choroby. U kobiet przed menopauzą stosuje się w tym celu najczęściej chemioterapię, natomiast większość kobiet po menopauzie otrzymuje leczenie hormonalne.