Pokochałaś kobietę - fragmenty

Homoseksualizm kobiet - definicje

Jak można zauważyć, generalną tendencją badawczą jest stopniowe odchodzenie od precyzyjnego i ścisłego definiowania homoseksualizmu na rzecz definicji bardziej ogólnych.

Popularne staje się posługiwanie się terminem "homoseksualizm" w kategoriach subiektywnej autodefinicji i za osoby homoseksualne uznaje te, które same się tak postrzegają. Wg tej definicji osoba homoseksualna jest świadoma seksualnego, emocjonalnego, duchowego i intelektualnego zainteresowania wybranymi osobami tej samej płci i wie, że jest zdolna do wynikającego z tego pociągu zachowania. Ten typ definicji jest szczególnie preferowany przez badaczy, którzy mają bliski kontakt z osobami homoseksualnymi w pracy terapeutycznej, dlatego definicja Mahoney’a została uznana za najbardziej adekwatną i użyteczną dla potrzeb tej pracy. Homoseksualizm będzie traktowany jako opis dotyczący tożsamości jednostki, tzn. obejmujący nie tylko sferę seksualną, ale także emocjonalną, poznawczą i behawioralną.

Seksualność jest jednym z wielu regulatorów ludzkiego zachowania. Kazimierz Imieliński twierdzi, że pojęcie homoseksualizm określa jedynie kierunek popędu homoseksualnego, lecz nic nie mówi o innych cechach osobowości homoseksualisty, podobnie jak pojęcie heteroseksualizm dotyczy tylko pewnego aspektu seksualności i nie mówi nic więcej o osobowości heteroseksualisty. "Lesbijki są bardziej podobne do heteroseksualnych kobiet niż geje i lesbijki do siebie nawzajem". Badania wykazują, że lesbijki wykazują o wiele większe podobieństwo do kobiet heteroseksualnych niż gejów pod względem : oczekiwań wobec związku, równości i rozwoju psychoseksualnego. Pomimo to używanie w języku polskim terminów "homoseksualista" i "lesbijka" nasuwa obraz człowieka utożsamiającego jeden wybrany aspekt osobowości z całą jego osobowością. Rzeczowniki te służą jako etykiety i ich podstawowemu znaczeniu towarzyszy cała gama innych znaczeń powiązanych ze stereotypami na temat homoseksualizmu. Dlatego też pojęcie lesbijka używane w tej pracy, nie jest rozumiane jako słowo potoczne, ale jest tożsame i stosowane zamiennie z pojęciem kobieta zorientowana homoseksualnie.

Zjawisko homoseksualizmu kobiet jest omawiane w niniejszym opracowaniu w oparciu o różne paradygmaty, jednak zgodnie z potrzebami i celem podstawowym pracy z naciskiem na aspekt humanistyczny.

(...)

Podstawowe pojęcia. Występowanie zjawiska

Lesbizm - uczuciowe i seksualne związki między kobietami lub osobami uważającymi się za lesbijki. Słowo pochodzi od nazwy wyspy Lesbos, na której żyła w VI w. p.n.e. poetka Safona. Ok. 580 p.n.e. na greckiej wyspie Lesbos rozkwitła słynna szkoła dla dziewcząt, prowadzona przez Safonę. Miłosne poematy Safony są najstarszymi przykładami lesbianizmu. W 1073 wszystkie dzieła Safony, w których pojawiał się motyw homoseksualny, zostały spalone przez władze kościelne Konstantynopola i Rzymu. Do czasów obecnych przetrwały jedynie szczątkowe fragmenty jej utworów, dzięki przypadkowemu odkryciu archeologicznemu w r.1897.
Pojęcia równoznaczne to: safizm, trybadia, homoerotyzm kobiet

Lesbijka, czyli kobieta zorientowana homoseksualnie
Zgodnie z wcześniej proponowaną definicją jest nią kobieta, która się sama tak określa. Analizując definicje homoseksualizmu bardzo trudno jest wyznaczyć obiektywne wyznaczniki, które decydują o tym, czy dana kobieta jest lesbijką lub nie. Barbara Ponse podkreśla dużą różnorodność i indywidualną naturę osobistych identyfikacji. Wyróżnia dwa podstawowe typy kobiet: "lesbijki od podstaw" (primary lesbian) i "lesbijki z wyboru" (elective lesbian). Pierwsza grupa jest tak określana na podstawie definicji samej siebie z dzieciństwa lub okresu dojrzewania, pamięci pierwotnego seksualnego i emocjonalnego zaangażowania wobec kobiety oraz wyłącznej homoseksualności, drugą charakteryzuje późna identyfikacja homoseksualna (po 20 roku życia) powstała na bazie hetero- lub biseksualnej.

Aby uznać, że dana osoba jest lesbijką musi ona po pierwsze urodzić się, dojrzewać i wzrastać jako kobieta oraz funkcjonować w społeczeństwie jako kobieta. Po drugie jej seksualność jest ukierunkowana na inne kobiety.
Istnieje grupa kobiet, które były zawsze związane emocjonalnie i seksualnie z kobietami, ale z powodów kulturowych i homofobii przyjęły publiczną hetero- lub aseksualną identyfikację. Uczucia, związki i wartości okazują się najważniejsze w identyfikacji kobiet hetero- i homoseksualnych.

Biorąc pod uwagę ww. czynniki, lesbijka jest kobietą, która postrzega swoje relacje i związki erotyczne z kobietami jako podstawowe i identyfikuje siebie jako osobę poza głównym nurtem seksualnym.

Niektórzy autorzy podkreślają znaczenie społecznych aspektów identyfikacji homoseksualnej i uznają je za niezbędne przy jej definiowaniu. Całkowita identyfikacja jest możliwa wtedy, gdy osobiste, społeczne i zawodowe czynniki pozwalają kobiecie zorientowanej homoseksualnie funkcjonować w społeczeństwie bez potrzeby ukrywania wybranych wątków swojego życia. Trudno określić ile rodzajów zachowań implikuje pożądanie osób tej samej płci, ale z pewnością nie jest to jeden typ zachowania, dlatego jest uznawanych wiele sposobów ekspresji homoseksualności, określanych przez badaczy jako różne "style".

Występowanie zjawiska

Według Kinsey’a 28% wszystkich kobiet do 45 roku życia reagowało kiedyś homoseksualnie, a 20 % miało do czynienia z zachowaniami homoseksualnymi więcej niż jeden raz, zaś 14 % przyznało, że związek z kobietą o charakterze seksualnym był dla nich znaczącym przeżyciem; 72 % wszystkich kobiet utrzymywało przez całe życie jedynie kontakty heteroseksualne.

Tabela Badania kontaktów homoseksualnych kobiet w latach 1901-1993 (Starowicz, 2000)

Badacz | Rok | Zachowania wyączne | Epizodyczne
Davis | 1921 | - | 15
Landis | 1940 | 4 | 15
McPartland | 1947 | 6 | -
Kinsey | 1948 | 3 | 25
Atnanasiou | 1970 | - | 20
McConaghy | 1979 | - | 15
Trojdman | 1982 | 3 | -
Janus | 1993 | 4 | 17

Charakterystyka kulturowa

Homoseksualizm kobiet nie jest wytworem kulturowym współczesnej cywilizacji. Powszechnie podawanym przykładem jest postać greckiej poetki Safony, w której wierszach znajdują się fragmenty dotyczące jej intymnych relacji z innymi kobietami.

W czasach talmudycznych rabini rozważali kontakty seksualne pomiędzy kobietami skupiając się na aspekcie utraty dziewictwa, chociaż nie traktowali tego zjawiska poważnie.

Badacze sugerują, że kobiecy homoseksualizm jest mniej zinstytucjonalizowany i mniej widoczny niż męski. W wielu kulturach lesbijskie relacje nie są uważane za dewiację i nie naruszają tabu, związki kobiet są zinstytucjonalizowane i zintegrowane z rodem lub inną strukturą społeczną. W kilku kulturach, w których kobiety miały drastycznie ograniczoną niezależność, homoseksualizm występował bardzo często. Prawdopodobnie odizolowanie kobiet od mężczyzn w haremach sprzyjało tym kontaktom. W kilku kulturach homoseksualizm kobiet traktowano jako zagrożenie męskiej dominacji i traktowano go niechętnie. W społeczeństwach, gdzie kobiety miały głos publiczny i autonomię lesbijskie relacje były tolerowane.

Nawiązując do podziału Greenberga można podać następujące przykłady homoseksualizmu kobiecego spotykanego w innych kulturach:

* homoseksualizm transgeneracyjny


- we wczesnym okresie greckiej cywilizacji prawdopodobnie występowała zrytualizowana inicjacja seksualna młodych kobiet;

- kobiety w średnim wieku na terenie wschodniej Islandii uwodziły młode kobiety, ale ich relacje nie są opisane jako zinstytucjonalizowane.

- szesnastowieczny badacz Leo Afrikanus był zaszokowany informacją, że kobiety- kapłanki z Maroka czasami uwodziły młode kobiety. Kontakty te przeradzały się niejednokrotnie w obustronną "nieprawą miłość". Jednak różnica wieku nie musiała być cechą charakterystyczną tych relacji.

- kobiety Mombasa (kultura arabsko-afrykańska) mogły przyjmować otwarty społecznie model opiekun-podwładny zaczerpnięty z modelu męskiego homoseksualizmu. W te relacje wchodziły starsze, bogate kobiety (rozwiedzione lub owdowiałe) i ich młodsze, biedniejsze kochanki. System ten pozwalał kobietom na niezależność materialną i osobistą od mężczyzn. Żaden rodzaj oceny nie dotyczył tych kontaktów. Starsze kobiety mogły dominować nad młodszymi, ale nie musiały brać pod uwagę maskulinizacji (Abbot, 1946; Bullough, 1976; Walther, 1981; w: Blackwood, 1994).

- w melanezyjskich kulturach (wyspy na Oceanie Spokojnym) występował niezwykły obyczaj u ludu Baruya. Tak jak starsi mężczyźni z Baruya dokarmiali chłopców własnym nasieniem, tak karmiące piersią matki oferowały swoje mleko dojrzewającym dziewczynkom. Baruya sądzili, że mleko matki powstaje z nasienia jej męża karmiącego ją podczas kontaktów oralnych w celu wzmocnienia. Ona z kolei energię przekazywała swojej dorastającej córce. Te interakcje nie pociągały za sobą genitalnej stymulacji, ponieważ nie przekazywała życiowej siły.

- na Karaibach na Carriacou mężowie są odseparowni od żon ponad rok. Starsze mężatki wspierają ekonomicznie, emocjonalnie i seksualnie kobiety, które pozostały bez mężów (Smith, 1962; w: Blackwood, 1994)

- podobny wzór funkcjonuje w Południowej Afryce, w relacji "mummy- baby", ale różnica wieku pomiędzy kobietami jest mniejsza. Są to relacje bardzo osobiste i silne (Blacking, 1978; Gay, 1985; Mueller, 1977; w: Blackwood, 1994).

* homoseksualizm wiążący się z identyfikacją płciową

Wśród Indian Ameryki Północnej istnieje odwrócona rola społeczna dotycząca zarówno kobiet, jak i mężczyzn określana terminem "berdache" (Williams, 1995). Zgodnie ze zwyczajem żeńskie "berdaches" adoptują męskie role społeczne. Kobiety tego typu identyfikują się z męską płcią w trybie życia, ubiorze, tańcu, obowiązują ich męskie tabu, podejmują działalność publiczną, polityczną, decydują o wojnie i pokoju z innymi plemionami, mogą zawierać małżeństwa i pełnić role kapłanów.

- na początku XIX wieku kobiety Kutenai oddzielone od kupców kanadyjskich zostawały berdache- nosiły męską odzież, pistolety, łuki, strzały, dołączały do mężczyzn podczas polowań, uczestniczyły w wyprawach wojennych i żyły z żonami.

- jako dziewczęta berdaches z plemienia Cocopa bawiły się z chłopcami, robiły łuki i strzały oraz polowały na ptaki i króliki. One także adoptowały męski sposób uczesania, chodziły na wojnę i walczyły jak mężczyźni. Miały również kontakty seksualne z innymi kobietami i żeniły się z nimi.

- status berdache nie był niezmienny. Pieśni indiańskie mówią o dziewczętach Klamath, które nosiły kobiecy ubiór i wykonywały kobiece zadania, ale po pewnym czasie rezygnowały z kobiecej roli, zostawały wodzami i miały nawet siedem żon. Kontynuowały jednak noszenie kobiecego ubrania. Po śmierci małżonki kobieta- berdache przedstawiała się i rozmawiała jako mężczyzna.

- kobiety berdaches z plemienia Mohave stawały się heteroseksualne po małżeństwie z kolejnymi, kilkoma kobietami.

Niektórzy antropolodzy twierdzą, że berdaches reprezentują pomieszanie płci i że w kulturach indiańskich było więcej niż dwie płci - berdaches tworzyli oddzielną kategorię. Pozycja kobiet - berdaches wynikała z nieformalnego zrównania z mężczyznami, dzięki temu tak grupa kobiet miała interes w uzyskiwaniu autonomii, zdobywaniu siły, prestiżu i uznania. W kulturach patriarchalnych pozycja berdache nie istniała.

Rodzicielskie decyzje o maskulinizacji córek wynikały niekiedy z bardzo praktycznych powodów np. jeśli w plemieniu Kaska było kilka córek i żadnego syna, wybierali jedną z nich i wychowywali jako chłopca. W ten sposób mieli kogoś bliskiego, kto mógł polować, kiedy byli starzy. Taka córka ubierała się po męsku, polowała, opierała się męskim zalotom i preferowała kobiety w miłości. Ekonomiczny powód dotyczy również kobiet- berdaches z plemienia Crow, które zostawały przywódcami. Kobiety te rozdawały skórę zwierząt, którą przynosiły z polowań oraz suszyły i wędziły mięso. Skóra decydowała w chłodnym klimacie o przeżyciu, była więc niezwykle cennym towarem i świadczyła o bogactwie i pozycji społecznej. Kobiety, które zostawiały sobie zdobyte na polowaniach skóry miały obowiązek zmienić tradycyjne kobiece zachowanie. Osiągały wysoki prestiż w męskich stosunkach, porzucały kobiece zajęcia, znajdowały sobie żonę, a po paru latach żeniły się jeszcze z trzema. Kobiety, które odmieniały swoją rolę płciową były wysoko postawione w społecznej hierarchii.

W kilku indiańskich plemionach stosunek do berdaches był inny np. Papago śmiali się z tej idei. Wynikało to z bardzo wysokiej pozycji społecznej kobiet związanej z wierzeniami dotyczącymi siły ducha. Mężczyźni otrzymywali ją jedynie podczas rytuałów, a kobietom była ona dana przez naturę. Motywacja, żeby stawać się mężczyzną nie była tym kobietom potrzebna (Herdt, 1981; w: Blackwood, 1994).

* homoseksualizm egalitarny

W obu rodzajach homoseksualizmu, międzypokoleniowym i opierającym się na zamianie ról płciowych, partnerki różnią się pod względem położenia społecznego i ról, które pełnią w kontaktach seksualnych. Egalitarny homoseksualizm wyróżnia się tym, że nie istnieją w nim role lub są niepełne i nie odgrywają ważnego znaczenia w związku- partnerka aktywna w jednej sytuacji, może być bierna w innej itp. Kobiety w takim związku są zadowolone, że mają taką samą płeć i są w podobnym wieku, a jeśli nawet występują między nimi różnice nie determinują one ról seksualnych.

- relacje homoseksualne mogą zaczynać się w dzieciństwie np. kobiety Nandii z Kenii miały kontakty homoseksualne tuż po osiągnięciu dojrzałości płciowej i były rozpowszechnione wśród niemężatek.

- w plemieniu Dahomeyans dojrzewające dziewczęta angażują się w homoseksualną aktywność, co służy ich edukacji seksualnej przed małżeństwem (Herskovits, 1967; w: Blackwood, 1994)

- w innej egalitarnej grupie Aborygenów seksualne zabawy dojrzewających dziewcząt są znane jako integralna część społecznego systemu. Australijskie dziewczęta wchodzą w seksualne relacje ze swoimi kuzynkami, których rodzina da później swojego syna jako męża; dziewczęta zaś pozostają na zawsze "siostrami w prawie"

- kulturze islamu zjawisko homoseksualizmu żyjących wspólnie kobiet w haremach było powszechnie znane i uznawano je za alternatywną formę zastępującą kontakty heteroseksualne. Starowicz zaznacza, że była to dla nich bardziej urozmaicenie monotonii życia niż przejaw autentycznych homoseksualnych zainteresowań np. preferowały używanie sztucznych członków tzw. klejnotów haremu, w przeciwieństwie do lesbijek, które rzadko korzystają z tej formy kontaktu.

- książęta i bogaci mężczyźni z Azande w Sudanie mieli wiele żon i wszystkie z nich musiały spędzać zdecydowaną większość czasu bez męża. Ponadto wzrost kar śmierci za cudzołóstwo zniechęcał do pozamałżeńskich kontaktów heteroseksualnych. Mężom zaś było trudno ingerować w kontakty homoseksualne, nawet jeśli by byli z nich niezadowoleni lub byli przekonani o magicznym i szkodliwym wpływie tego zjawiska.

- wiele ateńskich kobiet w wieku klasycznym było zamkniętych w domu. Miały one mało okazji spotkań z kobietami o podobnym statusie. Zazwyczaj, jeśli były zamożne, spędzały większość czasu w żeńskiej części domu, gdzie nikt nie mógł przebywać, poza niewolnicami. Na obszarze Egiptu odnaleziono obrazy przedstawiające kobiety ubierane przez żeńskie służące; sceny te są zmysłowe, ale nie seksualne.

- w starożytnych Indiach spotykamy przykłady licznych zachowań homoseksualnych kobiet np. jako rzecz naturalną oceniano wspólne kąpiele, spanie i daleko posunięte pieszczoty sióstr, żon i konkubin. W Kama Sutrze znajdują się bogate opisy scen lesbijskich.

- w Chinach i Japonii motyw związków lesbijskich jest bardzo popularny. W dziełach taoistycznych wyróżniano 5 kategorii lesbijek. Ryciny w naturalistyczny sposób pokazują różne formy kontaktów pomiędzy kobietami. Związki lesbijskie w kulturach Wschodu były oceniane łagodnie i traktowane jako alternatywa wobec związków z mężczyzną, zwłaszcza, że kobiety na/w tym obszarze kulturowym są traktowane jako bardziej zmysłowe niż mężczyźni.

- w Chinach istniała również instytucja siostrzeństwa (sisterhoods), która opierała się na tworzeniu ekonomicznie niezależnych społeczności kobiet, poza tradycyjnym małżeństwem i strukturą rodu. Kobiety te odrzucały tradycyjną rolę w formie siostrzeństwa opartej na tradycji domów kobiet i przysiędze celibatu. Wiele z nich tworzyło związki miłosne z "siostrami" .

- kobiety Azande utrzymują lesbijskie relacje w tajemnicy przed mężami. Mogą one jednak być sformalizowane poprzez rytuał, który kreuje stały, ścisły związek

- kobiety Akan z Ghany czasami kontynuowały relacje homoseksualne po zawarciu małżeństwa. Spotykane były nawet spotkania grupowe paru kobiet o charakterze seksualnym.

- chłopcy i dziewczęta z argentyńskiego Pilaga angażowali się w homoseksualną masturbację w wieku 5 lat, ale później ich zainteresowania kierunkowały się na płeć przeciwną.

- w Dahomey męski i kobiecy homoseksualizm występuje powszechnie i jest uznawany za normalny, w sytuacji, kiedy płcie są odseparowane od siebie, ale w późniejszym wieku jest o wiele mniej powszechny i uznawany za niepożądany.

- w Afganistanie homoseksualizm kobiet był równie powszechny jak męski. Kobiety z Bengalu wywalczyły w parlamencie wykreślenie go z nienaturalnych przestępstw.

Zachowania homoseksualne kobiet nie omijały obszaru Polski, aczkolwiek były traktowane jako zjawisko marginalne i były raczej przemilczane. Dopiero Tadeusz Boy-Żeleński pisał, że powstania narodowe w 1830 i 1863 przyczyniły się do powstania ciekawego zjawiska socjologicznego "Wykształcił się rodzaj matriarchatu, a raczej amazoństwa: ster duchowy przechodzi w ręce kobiet. Zarazem kobiety, mając do wyboru nieciekawych mężczyzn, zaczynają się niechętnie odnosić do małżeństwa. Zadzierzgują się egzaltowane, czasami namiętne przyjaźnie między kobietami".

Pierwszą kobietą - postacią publiczną, której homoseksualna orientacja była powszechnie znana, była Narcyza Żmichowska - twórczyni ruchu feministycznego w Polsce.